Cultuurfondsen: "We begrijpen dat er iets moet veranderen, maar denk goed na."
10 december 2010
Dit artikel, geschreven door Birgit Donker, stond donderdag 9 december 2010 in het NRC Handelsblad.
De brief is duidelijk een haastklus, zegt Luiten. En die haast leidt tot versimpeling. ,,In één klap wordt het hele stelsel van cultuurfinanciering onderuit getrokken, dat pas twee jaar geleden werd ingevoerd. Alsof je de motor uit een auto haalt terwijl alleen de ruitenwissers vervangen hoeven worden.’’ Dat er iets moet gebeuren, is de fondsen duidelijk. Ze snappen dat er moet worden bezuinigd, maar ze zijn geschrokken van de hoogte - 200 miljoen is voor de sector een enorm bedrag. Ook delen ze met de staatssecretaris de wens van meer ondernemerschap in de cultuursector. ,,Lang is het geld vanzelf gekomen’’, zegt Luiten. ,,Maar de laatste jaren is er al veel veranderd.’’
Ze vinden net als de staatssecretaris dat cultuur breder in de samenleving moet worden ingebed. En ze willen graag meedenken over mogelijke verbeteringen en meer efficiency. ,,We zeggen niet alles moet hetzelfde blijven’’, zegt Luiten. ,,Van geef je geld en houd je mond maar. We zeggen wel: doe het in één keer goed.’’ Begin 2011 komen de fondsen met een analyse dat antwoord geeft op vragen als: wat kan anders en beter in de cultuur en wat moet per sector worden geregeld. Dat, en de expertise die ze in huis hebben, willen ze graag inbrengen bij de staatssecretaris. Tot nu toe hebben ze alleen kennis gemaakt.
Over de fondsen schrijft Zijlstra onder andere: ,,Uitgangspunt is een verbreding van het instrumentarium, bijvoorbeeld laagrentende leningen.’’ Dus niet meer alleen geld geven, maar ook alternatieve vormen van financiering. Maar zeggen de directeuren, ze verstrekken al leningen, ze doen aan cultureel beleggen en ze stellen vaak al als eis dat andere partijen meefinancieren. ,,Bij filmfinanciering is de betrokkenheid van marktpartijen een voorwaarde’’, zegt Boonekamp van het Filmfonds. De ervaring die ze met die instrumenten hebben opgedaan, wat wel en niet werkt, moet Zijlstra kennen voordat hij besluiten neemt. Over de verdeling van het geld zegt Zijlstra verder dat er meer criteria moeten zijn dan alleen kwaliteitseisen. De staatssecretaris wil met name dat bezoekersaantallen meetellen bij de verdeling van subsidie. Alle fondsen stellen niet alleen kwaliteitseisen maar ook publieksbereik en ondernemerschap centraal. Bovendien, bezoekersaantallen als criterium is achterhaald, vinden de drie, het gaat anno 2010 om bereik, die bijvoorbeeld wordt gehaald via nieuwe media. Denk aan museum Naturalis dat via twitter vele vogelaars bereikt.
Ze zijn het wel met Zijlstra eens: het ondernemerschap in de cultuursector kan beter. Ze zien daarbij alle drie duidelijk een generatieverschil. ,,De jongere generatie is duidelijk ondernemender’’, zegt Post.
En wat vinden ze van het voornemen om fondsen samen te voegen? ,,Het aantal fondsen is niet relevant’’, zegt Luiten, ,,het gaat niet om de fondsen zelf, maar om hun functie en of die nodig is. Alles is mogelijk: alle fondsen fuseren, opheffen of uitbreiden. Maar dat kun je pas besluiten als je een duidelijke visie hebt over het bestel.’’ Eén fusie is al gepland: de Mondriaan Stichting, voor instellingen op het gebied van beeldende kunst en erfgoed, gaat in januari fuseren met het Fonds BKVB voor beeldend kunstenaars.
Zijlstra wil ook het peer review-systeem nader bekijken. Dat is het systeem waarbij kunstenaars andere kunstenaars of instellingen beoordelen die voor subsidie in aanmerking willen komen. Maar ook daar heeft hij volgens de drie directeuren een te simpel beeld: het systeem wordt voortdurend aangescherpt en verbeterd. Er worden mensen van buiten aangetrokken, uit de journalistiek en het bedrijfsleven, bezwaar maken is mogelijk, commissieleden kunnen op voorhand gewraakt worden en de ‘peers’ wisselen jaarlijks en oordelen niet over alles, er zijn ook objectieve criteria.
Maar nogmaals willen ze benadrukken dat er wel iets moet gebeuren en dat het publiek meer betrokken moet worden. Ze veren op als het woord ‘crowd funding´ valt, het werven van giften via internet. Komend jaar komen de zeven cultuur fondsen, samen met particuliere fondsen, met een website waarop dit mogelijk wordt. Kunstenaars en organisaties kunnen hier hun geplande project op zetten en het bedrag dat ze ervoor nodig hebben bij voldoende belangstelling binnenhalen via intekening. In ruil krijgt de gever een cadeau dat groter is naarmate het bedrag hoger is. In de VS bestaat het systeem al en het is succesvol. Ze willen maar zeggen dat er volop veranderd wordt. Luiten: ,,Deze bezuiniging werkt ook als wake up call.’’
Zijlstra eindigt zijn brief met de woorden ,,cultuur is voor iedereen’’ . De drie directeuren voegen daar eendrachtig aan toe ,,en van iedereen – of je er naar toe gaat of niet’’.
Overzicht
Nederlands Letterenfonds, 10 miljoen, opgericht 2010 (uit fusie Fonds voor de letteren en Literair Productie en vertalingsfonds)
Fonds BKVB, 23 miljoen per jaar, opgericht 1988
Mondriaan Stichting, 18 miljoen, opgericht 1994
Nederlands Fonds voor de film, 35 miljoen, opgericht 1993
Fonds Podiumkunsten, 61 miljoen, opgericht 2007,
Fonds voor Cultuurparticipatie, 31 miljoen, opgericht 2009
Stimuleringsfonds Architectuur, 2 miljoen, opgericht 1993
Nieuws 03 juli 2024
Meerjarige subsidies 2025-2028: 179 toekenningen
Nieuws 27 juni 2024
Jazzpianist Tony Roe wint de Boy Edgarprijs 2024
Nieuws 24 juni 2024
Wijzigingen Podiumregeling en opening aanvraagloket
Nieuws 20 juni 2024
Sluiting 2P: verbinden van produceren en presenteren
Nieuws 20 juni 2024
Update: bekendmaking besluiten meerjarige subsidies 2025-2028
Nieuws 19 juni 2024